Άνθρωπος και ζώα: απροσδόκητα οφέλη

Συνύπαρξη του ανθρώπου με τα ζώα

Η σχέση του ανθρώπου με τα ζώα ανάγεται σε πολλά χρόνια πριν, ίσως περισσότερα από 50.000. Αναφερόμενοι στα δημοφιλέστερα κατοικίδια της σύγχρονης εποχής, τα δεδομένα δείχνουν ότι ο σκύλος εξημερώθηκε πριν από περίπου 35.000 χρόνια, ενώ η γάτα 9.500 χρόνια πριν. Οι λόγοι που οδήγησαν τον άνθρωπο να επιθυμεί τη συντροφιά των ζώων σχετίζονταν με την επιβίωσή του στη γη: ο σκύλος ήταν ένας χρήσιμος βοηθός για διάφορες εργασίες, η γάτα ένας απαραίτητος σύμμαχος εναντίον των τρωκτικών, τα αιγοπρόβατα πηγή τροφής και ένδυσης. Σήμερα τα κατοικίδια μπορεί να έχουν χάσει σε ένα μεγάλο βαθμό την αρχική τους λειτουργία, αλλά αυτό δεν έχει μειώσει την ανάγκη του ανθρώπου να βρίσκεται σε επαφή μαζί τους. Σύμφωνα με τη World Society for the Protection of Animals το 2008 υπολογίζεται ότι συμβιώνουν στο σπίτι μαζί με ανθρώπους 342 εκατομμύρια σκύλοι σε 93 χώρες και 281 εκατομμύρια γάτες σε 81 χώρες. Η διάδραση όμως του ανθρώπου με τα ζώα δεν περιορίζεται μόνο στα κατοικίδια. Ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων εργάζονται με ζώα, αφού παγκοσμίως υπολογίζεται ότι υπάρχουν 1,5 δισεκατομμύριο βοοειδή, 2 δισεκατομμύρια αιγοπρόβατα και 20 δισεκατομμύρια πουλερικά.

– Υπάρχουν οφέλη από τη συμβίωση με τα κατοικίδια;
– Μπορεί η συντροφιά ενός ζώου να συνεισφέρει στην υγεία του ατόμου;
– Ποιος είναι ο ρόλος της αλληλεπίδρασης με ζώα στην ανάπτυξη των παιδιών;
– Τι είναι η θεραπεία με ζώα;
– Έχουν τα ζώα συναισθήματα;

Δεσμός ανθρώπου-ζώου

Μία από τις σημαντικότερες έννοιες στη μελέτη της σχέσης του ανθρώπου με τα ζώα αποτελεί ο όρος του δεσμού, ο οποίος τοποθετείται την περίοδο της εξημέρωσης των διαφόρων ειδών. Η ισχύς του δεσμού επέτρεψε στα ζώα από κατοικίδια, να θεωρούνται μέλη της οικογένειας του ατόμου. Σύμφωνα με την Αμερικανική Κτηνιατρική Εταιρία «ο δεσμός μεταξύ ανθρώπου και ζώου είναι μια αμφίδρομα ωφέλιμη και δυναμική σχέση, που επηρεάζεται από συμπεριφορές απαραίτητες για την υγεία και την ευεξία και των δύο. Αυτή συμπεριλαμβάνει, αλλά δεν περιορίζεται, συναισθηματικές, ψυχολογικές και σωματικές αλληλεπιδράσεις ανθρώπων, ζώων και περιβάλλοντος».

Οφέλη από την κατοχή ή την αλληλεπίδραση με τα ζώα

Θα μπορούσαμε να ταξινομήσουμε τα οφέλη ανάλογα με τις ηλικιακές ομάδες του ανθρώπου:

Παιδιά τυπικής ανάπτυξης

Η ανάπτυξη είναι μια διαδικασία που εμπλέκει την απόκτηση γνωστικών, κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων από το παιδί. Ο δεσμός με τα ζώα και όχι απαραίτητα η κατοχή ενός, προσφέρει θετικά αποτελέσματα και στους τρεις τομείς:

• Ο δεσμός με το ζώο σχετίζεται με τη θετική συναισθηματική λειτουργία του παιδιού
• Η κοινωνική και γνωστική ανάπτυξη ενισχύεται από την κατοχή ενός ζώου. Η κατοχή ενός ζώου ενδεχομένως να διευκολύνει τη γλωσσική ανάπτυξη και να ενισχύει την απόκτηση γλωσσικών δεξιοτήτων στο παιδί
• Η αυτοεκτίμηση του παιδιού ενισχύεται από την κατοχή ενός ζώου. Μαθαίνοντας σε μικρή ηλικία πώς να φροντίζει ένα ζώο και λαμβάνοντας την επιβράβευση από τους γονείς γι’ αυτό, ενισχύεται η αίσθηση επάρκειάς του
• Τα κατοικίδια παρέχουν κοινωνική υποστήριξη στα παιδιά, αφού αναφέρουν ότι απευθύνονται στα κατοικίδια τους όταν έχουν να αντιμετωπίσουν κάποιο πρόβλημα
• Η παρουσία των ζώων αυξάνει την κοινωνική διάδραση μεταξύ των παιδιών
• Τα παιδιά με ισχυρούς δεσμούς με ζώα είναι σε θέση να αναγνωρίζουν καλύτερα τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων σε σύγκριση με παιδιά χωρίς κατοικίδια
• Τα παιδιά αντιλαμβάνονται τα ζώα σαν ειδικούς φίλους, σημαντικά μέλη της οικογένειας και παρόχους στοργής και συναισθηματικής υποστήριξης
• Λιγότερες αλλεργίες και μικρότερες πιθανότητες εμφάνισης άσθματος σε άτομα που εκτέθηκαν σε κατοικίδια κατά τη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας

Παιδιά με ειδικές ανάγκες

• Η παρουσία ζώων σε στρεσογόνες συνθήκες προκαλεί μείωση του καρδιακού παλμού και της αρτηριακής πίεσης
• Τα κατοικίδια ζώα αποτελούν χρήσιμη προσθήκη για τους γονείς που μεγαλώνουν παιδιά που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού, ειδικά σε τομείς όπως η κοινωνική αναγνώριση, η ασφάλεια του παιδιού και η συντροφικότητα

Φοιτητές

Μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο πανεπιστήμιο του Οχάιο έδειξε ότι οι φοιτητές που ζούσαν με κάποιο ζώο είχαν λιγότερες πιθανότητες να αναφέρουν αισθήματα μοναξιάς ή κατάθλιψη, ενώ συχνά απευθύνονταν στο κατοικίδιό τους αναζητώντας βοήθεια κατά τη διάρκεια περιόδων έντονου στρες.

Ενήλικες

Η ενασχόληση με τα ζώα δεν έχει θετικά αποτελέσματα μόνο στις μικρές ηλικίες. Οι ενήλικες φαίνεται να ευεργετούνται εξίσου από την ύπαρξη δεσμού με κάποιο ζώο, αφού η επιστημονική έρευνα έχει δείξει ότι σε σύγκριση με άτομα που δεν έχουν υπό την φροντίδα τους ζώο, οι ιδιοκτήτες κατοικίδιων:

• Κάνουν λιγότερες επισκέψεις σε ιατρούς. Αξίζει να αναφερθεί ότι τα έξοδα για την υγεία θα αυξάνονταν κατά 7,19% (€2,83 δισεκατομμύρια) στην Αυστραλία, εάν οι κάτοχοι κατοικίδιων πήγαιναν το ίδιο συχνά στον ιατρό όσο εκείνοι που δεν έχουν κάποιο ζώο στην κατοχή τους
• Έχουν χαμηλότερα επίπεδα στρες, ενώ προσαρμόζονται γρηγορότερα στο στρες που σχετίζεται με το πένθος και σε άλλες αντίξοες καταστάσεις
• Έχουν μεγαλύτερη συναισθηματική σταθερότητα και διατηρούν γενικότερα καλύτερη την κατάσταση της υγείας τους
• Έχουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση, τείνουν να νιώθουν λιγότερο μόνοι και ανήσυχοι
• Υπάρχει θετική σχέση ανάμεσα στην κατοχή κατοικίδιου και στην επιβίωση του ατόμου που πάσχει από στεφανιαίο νόσο ένα έτος μετά την εισαγωγή του σε νοσοκομείο
• Ο δεσμός με ένα ζώο συντροφιάς σχετίζεται με ευεργετικά αποτελέσματα στο καρδιαγγειακό σύστημα του ανθρώπου: χαμηλότερη αρτηριακή πίεση και καρδιακοί παλμοί
• Σε άτομα με υπέρταση που βρίσκονταν σε συνθήκες στρες, η αλληλεπίδραση με το κατοικίδιό τους προλαμβάνει την αύξηση της αρτηριακής πίεσης
• Δεδομένα υποστηρίζουν την ενίσχυση της διάθεσης μετά την αλληλεπίδραση με ένα ζώο, ενώ τα άτομα αναφέρουν μικρότερα ποσοστά άγχους και φόβων στη ζωή τους
• Τα ζώα μπορούν να συνεισφέρουν στην εκπλήρωση των κοινωνικών αναγκών του ατόμου αφού μειώνουν τα συναισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης, προσφέροντας κοινωνική υποστήριξη
• Η παρουσία ενός ζώου συντροφιάς στο χώρο, ακόμη και δίχως κάποια αλληλεπίδραση από τους παρευρισκόμενους, προκαλεί εγκεφαλική δραστηριότητα που συνδέεται με καταστάσεις χαλάρωσης και μειωμένου στρες

Θεραπεία με ζώα

Η σχέση του ανθρώπου με τα ζώα, όπως προαναφέρθηκε, έχει ξεπεράσει τα στενά όρια της χρησιμότητας για την επιβίωση. Στη σύγχρονη εποχή ο άνθρωπος εξακολουθεί να επωφελείται από τη συνύπαρξη με τα άλλα μέλη της πανίδας, χρησιμοποιώντας ορισμένα από αυτά για θεραπευτικούς σκοπούς. Η θεραπεία με ζώα σύμφωνα με τη Delta Society (μία από τις μεγαλύτερες μη κερδοσκοπικές οργανώσεις για τη θεραπεία με ζώα στην Αμερική) ορίζεται ως «η κατευθυνόμενη παρέμβαση κατά την οποία ένα ζώο που πληροί συγκεκριμένα κριτήρια, αποτελεί μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας». Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει ειδικά εκπαιδευμένα ζώα και επαγγελματίες που εργάζονται ως συνθεραπευτές. Η θεραπεία μέσω ζώων εστιάζεται στη βελτίωση της ανθρώπινης σωματικής, νοητικής, συναισθηματικής και κοινωνικής λειτουργίας και για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται σκύλοι, γάτες, άλογα, γαϊδούρια, δελφίνια, πουλιά, ψάρια, ινδικά χοιρίδια και κουνέλια. Ο ρόλος των ζώων στο θεραπευτικό πλαίσιο περιγράφεται από τα οφέλη που έχουν ήδη προαναφερθεί για τα κατοικίδια. Επιπρόσθετα όμως, μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτες για τη συζήτηση μεταξύ του θεραπευτή και του θεραπευόμενου. Επίσης, η παρουσία τους συνεισφέρει ώστε το μέρος όπου πραγματοποιείται η παρέμβαση να φαίνεται λιγότερο απειλητικό και περισσότερο δελεαστικό, αφού τα περιβάλλοντα που εμπλέκουν ζώα είναι περισσότερο φιλικά και άνετα σε νέους θεραπευόμενους, προσφέροντας την αίσθηση ασφάλειας και ζεστασιάς.

Συμπεράσματα

Συμπερασματικά, τα οφέλη από την ύπαρξη ζώων στη ζωή του ανθρώπου είναι πλέον καταγεγραμμένα και κοινά αποδεκτά. Την επόμενη φορά που θα σκεφτείτε την υιοθεσία ενός κατοικίδιου μπορείτε να λάβετε υπόψη σας τα προαναφερθέντα στοιχεία, ώστε να πάρετε την καταλληλότερη για εσάς απόφαση. Να θυμάστε όμως ότι ένα ζώο συντροφιάς θα έχει ανάγκη τη φροντίδα σας για όλη τη ζωή του, κατά τη διάρκεια της οποίας θα σας προσφέρει στιγμές ξεκούρασης, διασκέδασης, ξεγνοιασιάς γεμάτες συναισθήματα (χαρά, ανακούφιση, θλίψη κ.ά.).
​

πηγές: Endenburg N, Baarda B (1995) σε Robinson I (Ed) The Waltham Book of Human-Animal Interactions: Benefits and Responsibilities. FECAVA Council 2009 Health benefits of companion animals. Pets Are Wonderful Support (2007): The health benefits of companion animals. Jackson J (2012) Animal-assisted therapy: The human-animal bond in relation to human health and wellness. Hosey G, Melfi V (2014). McConnell AR, Brown CM (2011)