Στα τέλη του 1950, οι κυρίαρχες προσεγγίσεις για τις συναισθηματικές δυσκολίες ήταν το βιολογικό μοντέλο και η ψυχανάλυση. Τότε, οι A. Beck και A. Ellis εκπαιδευμένοι αμφότεροι στο ψυχαναλυτικό μοντέλο, ξεκίνησαν να παρατηρούν ότι το αφήγημα των θεραπευόμενων δεν ταίριαζε με την ψυχαναλυτική θεώρηση. Δηλαδή, αυτό που έλεγαν οι θεραπευόμενοι κατά τη διάρκεια της θεραπείας δεν ταίριαζε με τη θεωρία της ψυχανάλυσης. Προκειμένου να γίνει συμβατό το αφήγημα των θεραπευόμενων με τη θεωρία, οι θεραπευτές χρειαζόταν να παρέμβουν δίνοντας ερμηνείες.
Η αναντιστοιχία μεταξύ αυτών που έλεγαν οι θεραπευόμενοι και της θεωρίας της ψυχανάλυσης, οδήγησε τον Α. Beck στη δημιουργία ενός νέου μοντέλου συναισθηματικών διαταραχών, βασιζόμενο στο πώς οι ίδιοι οι θεραπευόμενοι περιέγραφαν τις δυσκολίες τους και όχι στο πώς θα προσαρμοστούν τα λεγόμενα στη θεωρία (όπως συνέβαινε μέχρι τότε). Με τον καιρό η Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία του A. Beck έλαβε καθολική αναγνώριση, φτάνοντας στο σημείο να θεωρείται πλέον ως το χρυσό στάνταρ των ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων. Τα συστατικά στα οποία βασίζεται για η συγκεκριμένη προσέγγιση είναι:
Πρόκειται για σχήματα επεξεργασίας πληροφοριών, που βοηθούν την προσαρμογή του ατόμου στις αλλαγές του περιβάλλοντος. Ένα παράδειγμα ενεργοποίησης ενός mode, είναι όταν το άτομο ακαριαία στρέφεται ηθελημένα σε έναν κίνδυνο ενεργοποιώντας διεργασίες:
Οι πυρηνικές πεποιθήσεις είναι τα πιστεύω που έχει το άτομο για τον εαυτό του, τους άλλους και τον κόσμο. Οι πυρηνικές πεποιθήσεις αναφέρονται σε συγκεκριμένες γνωστικές δομές όπως, «Είμαι άξιος να αγαπηθώ», «ο κόσμος δεν είναι άξιος εμπιστοσύνης». Συχνά δημιουργούνται στα πρώτα στάδια της ζωής (όχι μόνο σε αυτά) και οι περισσότεροι άνθρωποι δημιουργούν ζεύγη τέτοιων πεποιθήσεων «Είμαι δυνατός/Είμαι αδύναμος». Ορισμένες φορές λόγω συνθηκών, βιολογικών παραγόντων, δε δημιουργούνται ζεύγη πεποιθήσεων σε όλους τους τομείς. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην αντισταθμίζεται η μία πεποίθηση από την άλλη: πχ. το «Είμαι αδύναμος» να αντισταθμιστεί από το «Είμαι δυνατός». Το άτομο έχοντας ενεργοποιημένη την πεποίθηση «Είμαι αδύναμος» ερμηνεύει τις καταστάσεις μέσω του φακού αυτής της πεποίθησης βιώνοντας δυσφορία, αφού γενικεύει αυτή την άποψη που έχει για τον εαυτό του.
Ο ρόλος των ενδιάμεσων πεποιθήσεων είναι:
Ονομάζονται ενδιάμεσες γιατί βρίσκονται ανάμεσα στις απόλυτες πυρηνικές πεποιθήσεις και στις καταστασιακές αυτόματες σκέψεις.
Οι αυτόματες σκέψεις περιγράφουν σκέψεις και εικόνες που όλοι έχουμε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ονομάζονται αυτόματες γιατί επαναλαμβάνονται, στην προσπάθειά μας να δώσουμε νόημα στην εμπειρία της καθημερινότητας. Συνήθως τα άτομα είναι περισσότερο ενήμερα για τα συναισθήματα, παρά για τις σκέψεις/εικόνες που τα συνοδεύουν ή προηγούνται αυτών. Με λίγη εκπαίδευση μπορούν να αναγνωρίσουν και τις σκέψεις. Οι αυτόματες σκέψεις εξηγούν τη σύνδεση μεταξύ μιας κατάστασης και του συναισθήματος που βιώνουμε σε αυτή την κατάσταση. Η αναγνώριση, η αξιολόγηση και η απάντηση στις αυτόματες σκέψεις συνήθως προκαλεί μια θετική αλλαγή στο συναίσθημα.
Οι στρατηγικές περιγράφουν τι κάνει ένα άτομο όταν modes, πυρηνικές και ενδιάμεσες πεποιθήσεις ενεργοποιηθούν. Οι στρατηγικές ενεργοποιούνται από έναν «συναισθηματικό θερμοστάτη». Ένα άτομο αντιδρά όταν η εσωτερική του κατάσταση απορρυθμίζεται προσπαθώντας να βρεθεί πάλι η ισορροπία. Για να επιτύχει αυτή την ισορροπία υιοθετεί τις αντίστοιχες συμπεριφορές.
Κατερίνα: «Διαρκώς υποκρίνομαι» |
|
Κατάσταση |
«Στην παρέα δε μου μιλούσε κανείς» |
Αυτόματες σκέψεις(ερμηνεία των καταστάσεων) |
«Είμαι αδιάφορη» |
Στρατηγικές(αντίδραση στην ενεργοποίηση των πεποιθήσεων) |
Υποκρίνεται, διασκεδάζει τους άλλους, ικανοποιεί τα θέλω των άλλων, γοητεύει, αποπλανά |
Ενδιάμεσες πεποιθήσεις(κανόνες ζωής που «υποστηρίζουν» τις πυρηνικές πεποιθήσεις και τις διατηρούν απενεργοποιημένες) |
«Εάν διασκεδάζω τους άλλους, θα με βρίσκουν ενδιαφέρουσα» «Εάν ικανοποιώ τους άλλους θα με αγαπούν» |
Πυρηνικές πεποιθήσεις(πιστεύω για τον εαυτό, τους άλλους, τον κόσμο) |
«Είμαι βαρετή και δεν αξίζω να με αγαπούν» |
Mode |
Υπερδιέγερση (hyperarousal) |
Οι άνθρωποι προσπαθούν να νοηματοδοτήσουν την εμπειρία τους, κατανοώντας το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν. Για να προσαρμοστούν σε αυτό, χρειάζονται να δώσουν νόημα με ένα «λογικό» τρόπο. Οι αλληλεπιδράσεις με το περιβάλλον και τους ανθρώπους οδηγούν σε συγκεκριμένες αντιλήψεις (πεποιθήσεις), οι οποίες δεν είναι πάντα βοηθητικές. Οι δυσλειτουργικές πεποιθήσεις μπορεί να αλλάξουν ώστε το άτομο να τις αντικαταστήσει με νέες περισσότερο λειτουργικές και ρεαλιστικές. Αυτή η αλλαγή αποτελεί το μέσο στη Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία, προκειμένου να επιτευχθούν οι θεραπευτικοί στόχοι.
πηγές: Kuyken, W., Padesky, C. A., & Dudley, R. (2009). Collaborative case conceptualization: Working effectively with clients in cognitive-behavioral therapy. David D, Cristea I, Hofmann SG. (2018), Why Cognitive Behavioral Therapy Is the Current Gold Standard of Psychotherapy. Beck J (2011) Cognitive Therapy Basics and beyond 2nd Ed
Τι είναι ο ψυχολογικός χειρισμός; Ο ψυχολογικός χειρισμός είναι η προσπάθεια επιρροής ενός άλλου ανθρώπου, με στόχο τον έλεγχο...
Η εξήγηση για το πεπρωμένο «Ήταν γραφτό να γίνει» ή «Όλα γίνονται για κάποιο λόγο». Φράσεις σαν αυτές ακούμε...
Συνέπειες της ανεργίας Κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης τα ποσοστά ανεργίας έχουν πολλαπλασιαστεί. Γνωρίζουμε ερευνητικά ότι η ανεργία...
Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία στη Διαταραχή πανικού Έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 201 άτομα με διαταραχή πανικού (με ή χωρίς αγοραφοβία),...