Διαταραχή μετατραυματικού στρες

Τι είναι η Διαταραχή μετατραυματικού στρες;

Οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν στρεσογόνα γεγονότα. Όταν όμως το γεγονός προκαλεί πολύ υψηλά επίπεδα στρες, τότε ονομάζεται τραύμα. Σε τέτοιες περιπτώσεις ελοχεύει ο κίνδυνος εμφάνισης διαταραχής μετατραυματικού στρες. Το άτομο μπορεί να έχει βιώσει το γεγονός, μπορεί να ήταν μάρτυρας ενώ συνέβαινε σε κάποιον άλλο ή μπορεί να έμαθε ότι συνέβη σε ένα μέλος του στενού οικογενειακού ή φιλικού του κύκλου. Κατά την έκθεσή του ενδεχομένως να βίωσε υπερβολική έκθεση σε απεχθείς λεπτομέρειες του τραυματικού γεγονότος.

Μετά την επαφή με το γεγονός παρουσιάζονται συμπτώματα όπως:

• Επανειλημμένες ενοχλητικές μνήμες ή όνειρα του γεγονότος
• Επαναβιώσεις/flashbacks του γεγονότος, στις οποίες το άτομο νιώθει ή δρα σαν να έχει ξανασυμβεί
• Έντονη ψυχολογική ενόχληση κατά την έκθεση σε ερεθίσματα που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του τραυματικού γεγονότος, με επακόλουθο έκδηλες σωματικές αντιδράσεις

Αποφευκτικές συμπεριφορές

Στην προσπάθεια διαχείρισης της κατάστασης, το άτομο προσπαθεί να αποφύγει ενοχλητικές μνήμες, σκέψεις ή συναισθήματα που σχετίζονται με το τραυματικό γεγονός. Είναι πολύ πιθανόν να αποφεύγει και εξωτερικά ερεθίσματα που μπορεί να του ανακαλέσουν τις μνήμες, τις σκέψεις ή τα συναισθήματα: ανθρώπους, τόπους, συζητήσεις, δραστηριότητες, αντικείμενα, καταστάσεις.

Διαστρεβλώσεις στις σκέψεις και αλλαγές στη διάθεση

Συχνά υπάρχει αδυναμία να ανακαλέσει μία σημαντική πλευρά του τραυματικού γεγονότος, ενώ έχει επίμονες και αρνητικές πεποιθήσεις ή προσδοκίες για τον εαυτό του, τους άλλους και τον κόσμο:

• «είμαι κακός»
• «δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε κανένα»
• «ο κόσμος είναι εντελώς επικίνδυνος»
• «όλο το νευρικό μου σύστημα έχει καταστραφεί για πάντα»

Οι εκτιμήσεις που κάνει για την αιτία ή τις συνέπειες του τραύματος είναι διαστρεβλωμένες, πράγμα που το οδηγεί να κατηγορεί τον εαυτό του ή τους άλλους.

Η διαταραχή κυριαρχείται από αρνητικά συναισθήματα όπως φόβος, τρόμος, θυμός, ενοχή ή ντροπή, ενώ τα θετικά βιώνονται με δυσκολία. Το ενδιαφέρον για τους άλλους μπορεί να είναι μειωμένο, με αποτέλεσμα να απομακρύνεται και να μη συμμετέχει σε δραστηριότητες.

Διέγερση

Συχνά τα άτομα που έχουν βιώσει κάποιο τραύμα είναι σε διέγερση. Μπορεί συνεπώς να εμφανίσουν:

• ευερεθιστότητα ή εκρήξεις θυμού
• ριψοκίνδυνη ή αυτοκαταστροφική συμπεριφορά
• υπερεπαγρύπνηση
• υπερβολική απάντηση στο ξάφνιασμα
• δυσκολία συγκέντρωσης
• διαταραχή στον ύπνο

Η διάρκεια της διαταραχής είναι μεγαλύτερη από 1 μήνα και όπως συμβαίνει με όλες τις ψυχικές διαταραχές προκαλεί ενόχληση ή έκπτωση στη λειτουργικότητα.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της Διατραχής μετατραυματικού στρες;

Η μετατραυματική διαταραχή στρες μπορεί να συμβεί σε κάθε ηλικία, μετά τον 1º χρόνο της ζωής. Όταν τα συμπτώματα εμφανίζονται αμέσως μετά το τραυματικό γεγονός χαρακτηρίζουμε την κατάσταση ως διαταραχή οξέος στρες, ενώ εάν συνεχίζουν να υφίστανται μετά τους 3 μήνες, αναφερόμαστε ως μετατραυματική διαταραχή στρες. Τα ποσοστά εμφάνισης της διαταραχής στις ΗΠΑ είναι 7-8% του γενικού πληθυσμού, ενώ σε άλλα μέρη του κόσμου τα ποσοστά υπολογίζονται από 0,3-6%.

Τα συμπτώματα βέβαια μπορεί να εμφανιστούν αμέσως ή χρόνια μετά το τραυματικό γεγονός.

Η παρουσία των συμπτωμάτων ποικίλει, αφού σε ορισμένα άτομα μπορεί να είναι περισσότερο έντονα τα φοβικά συμπτώματα επαναβίωσης, σε άλλους τα συμπτώματα ανηδονίας και δυσφορίας, σε κάποιους η υπερδιέγερση, ενώ υπάρχουν και εκείνοι που βιώνουν περισσότερο συμπτώματα αποσύνδεσης: δηλαδή σαν να «ξεκόβονται» από το περιβάλλον τους, να αισθάνονται ότι δεν είναι παρόντες, να χάνουν σκέψεις ή ακόμη και να μην ακούν τι λένε οι άλλοι.

Η εμφάνιση και η ένταση των συμπτωμάτων εξαρτώνται από ερεθίσματα που υπενθυμίζουν την τραυματική εμπειρία, από τρέχοντες ψυχοπιεστικούς παράγοντες ή άλλα τραυματικά γεγονότα που μπορεί να προκύψουν. Η διαταραχή φαίνεται να διαρκεί περισσότερο στις γυναίκες.

Συχνές συνέπειες του μετατραυματικού στρες είναι η κατάθλιψη, η κατάχρηση ουσιών και οι διαταραγμένες σχέσεις με τους άλλους. Έχει επίσης συσχετιστεί με αυτοκτονικό ιδεασμό και απόπειρες αυτοκτονίας.

Ποιες καταστάσεις μπορεί να οδηγήσουν στη Διαταραχή μετατραυματικού στρες;

Οποιαδήποτε απειλητική για τη ζωή κατάσταση μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση μετατραυματικού στρες:

• Ληστείες, κλοπές
• Σεξουαλικές επιθέσεις
• Σοβαρά ατυχήματα: αυτοκινητιστικά, αεροπορικά κ.ά.
• Σοβαρά προβλήματα υγείας
• Κακοποίηση στη σχέση
• Παιδική κακοποίηση
• Φυσικές καταστροφές: φωτιές, σεισμοί, πλημμύρες κτλ
• Εμπειρίες πολέμου

Υπάρχει λύση για τη Διαταραχή μετατραυματικού στρες;

Σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση της διαταραχής παίζουν η σοβαρότητα του τραυματικού γεγονότος, οι ερμηνείες που θα δώσει το άτομο για τo γεγονός, οι στρατηγικές διαχείρισης που θα ακολουθήσει, καθώς επίσης και ύπαρξη άλλων στρεσογόνων παραγόντων στη ζωή του.

Η Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία αποτελεί τη μέθοδο επιλογής για την αντιμετώπιση του μετατραυματικού στρες. Μέσω της παρέμβασης τα συμπτώματα μειώνονται, ενώ γίνονται περισσότερο κατανοητά. Το συναισθηματικό φορτίο που συνοδεύει τις αναμνήσεις χάνεται μέσω της σταδιακής επαναβίωσής τους και της κατάργησης των αποφυγών. Οι τελευταίες είναι τακτικές που μπορεί προσωρινά να ανακουφίζουν, όμως σε βάθος χρόνου συντηρούν το πρόβλημα. Στόχος είναι να επιστρέψει η αίσθηση ελέγχου και προβλεψιμότητας, καθώς επίσης και η αυτοπεποίθηση στο θεραπευόμενο. Παράλληλα νοηματοδοτούνται διαφορετικά οι δυσλειτουργικές σκέψεις και πεποιθήσεις που συνοδεύουν το τραύμα. Ο θεραπευόμενος μαθαίνει να αξιολογεί εάν οι σκέψεις του υποστηρίζονται από δεδομένα της πραγματικότητας, με σκοπό να αποκτήσει λειτουργικούς και ρεαλιστικούς τρόπους σκέψης για το τραύμα και για τις ικανότητές του να ανταπεξέλθει σε αυτό.