Ευτυχία: εκδρομή ή κινητό τηλέφωνο;

Υλικά αγαθά και ευτυχία

Οι άνθρωποι παρότι ξοδεύουν χρήματα για να νιώσουν ευτυχισμένοι συχνά δεν τα καταφέρνουν, αφού όπως έχει φανεί ερευνητικά μπορεί η δαπάνη των χρημάτων να γίνει με λάθος τρόπο ή σε λάθος αντικείμενα. Συχνά για την κατάκτηση της ευτυχίας αποκτούμε υλικά αγαθά (ρούχα, αυτοκίνητα, κινητά κ.ά.), κίνηση που όμως δεν εγγυάται ότι θα νιώσουμε περισσότερο χαρούμενοι.

Τα δεδομένα δείχνουν ότι όχι μόνο η επικέντρωση στην αγορά υλικών αγαθών δε σχετίζεται με την ευτυχία αλλά μάλλον συμβαίνει το αντίθετο, αφού τα άτομα που επικεντρώνονται στα υλικά αγαθά έχουν χαμηλότερα επίπεδα ευτυχίας και ικανοποίησης από τη ζωή, φτωχότερες διαπροσωπικές σχέσεις και υψηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης. Ένας από τους λόγους που συμβαίνει αυτό είναι γιατί δεν καταναλώνουν εμπειρίες ζωής.

Εμπειρίες ζωής και ευτυχία

Με τον όρο «εμπειρίες ζωής» γίνεται αναφορά σε δραστηριότητες στη φύση, ταξίδια, δαπάνες για την εκπαίδευση, για την ψυχαγωγία (θέατρα, μουσεία) κ.ά. Τέτοιες εμπειρίες συνεισφέρουν σε υψηλότερα επίπεδα ευτυχίας, καλύτερη ικανότητα για δημιουργία και διατήρηση σχέσεων καθώς και αίσθηση περισσότερης ενεργητικότητας. Αυτό συμβαίνει γιατί οι εμπειρίες ζωής σχετίζονται περισσότερο με τον εαυτό από ότι τα αντικείμενα που έχει το άτομο στην κατοχή του: για παράδειγμα, όταν ένα άτομο περιγράφει τον εαυτό του θα αναφερθεί περισσότερο σε εμπειρίες παρά σε αντικείμενα που κατέχει ή ακόμη οι άνθρωποι θεωρούν ότι μπορούν να γνωρίσουν τον πραγματικό εαυτό του άλλου αν γνωρίζουν τις εμπειρίες ζωής του και όχι τις αγορές αντικειμένων που έχει κάνει.

Παρότι οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι η απόκτηση εμπειριών προσφέρει περισσότερα από τα υλικά αγαθά, για ποιο λόγο συνεχίζουν να αναζητούν υλικές απολαύσεις με την ελπίδα ότι θα αυξήσουν την ευτυχία τους;

Οι έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι δεν εκτιμούν σωστά την επίδραση της «αγοράς εμπειριών» στην ευεξία και στην ευτυχία τους, αφού θεωρούν ότι τέτοιες δαπάνες δεν αποτελούν καλή χρήση των χρημάτων τους. Tα αντικείμενα αποτελούν χειροπιαστή απόδειξη των χρημάτων που ξοδεύτηκαν, ενώ οι εμπειρίες ζωής αφήνουν αναμνήσεις οι οποίες είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθούν: για παράδειγμα είναι εύκολο κάποιος να πει «αγόρασα αυτό το αυτοκίνητο €15.000», ενώ υπάρχει δυσκολία στο να υπολογιστούν σε χρηματική αξία οι αναμνήσεις που αφήνουν οι εμπειρίες ζωής. Υιοθετώντας αυτόν τον τρόπο σκέψης καταναλώνουν περισσότερα υλικά αγαθά αφού η οικονομική αξία αποτελεί την προτεραιότητά τους έναντι της ευτυχίας. Ωστόσο τα άτομα που επικεντρώνονται στην αύξηση της ευεξίας και των θετικών συναισθημάτων, είναι πιθανότερο να ξοδέψουν χρήματα σε εμπειρίες ζωής.

Η δυσκολία στην αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών οφείλεται στο γεγονός ότι και η απόκτηση αντικειμένων συνοδεύεται από θετικά συναισθήματα (σε μικρότερο βαθμό από τις εμπειρίες). Συνεπώς το άτομο δεν αναθεωρεί τις πεποιθήσεις του σχετικά με την «ορθή» χρήση των χρημάτων του, συνεχίζοντας να επικεντρώνεται στα υλικά αγαθά.

Κατανάλωση και ευεξία

Σύμφωνα με τους ερευνητές τα επίπεδα ευεξίας αυξάνονται στο μέγιστο δυνατό όταν οι καταναλωτές:

• Αγοράζουν περισσότερες εμπειρίες και λιγότερα υλικά αγαθά: μια εκδρομή θα προσφέρει περισσότερη ευτυχία από ότι η αγορά ενός κινητού τηλεφώνου
• Χρησιμοποιούν τα χρήματά τους για να ωφελήσουν άλλους ανθρώπους και όχι τόσο τους εαυτούς τους
• Αγοράζουν περισσότερες μικρές απολαύσεις και δε δαπανούν μεγάλα ποσά για λιγότερες μεγάλες
• Αποφεύγουν την αγορά υπερεκτιμημένων υπηρεσιών: οι άνθρωποι συνηθίζουν να υποεκτιμούν τις δυνατότητές τους για προσαρμογή στις δυσάρεστες καταστάσεις με συνέπεια να αγοράζουν υπηρεσίες όπως η επέκταση εγγυήσεων
• Καθυστερούν τις αγορές τους: αυξάνεται η ανυπομονησία και δίνεται η δυνατότητα για αλλαγή της αγοράς
• Λαμβάνουν υπόψη τους όλους τους παράγοντες: π.χ. ένα σπίτι στην εξοχή δε σημαίνει μόνο ησυχία και όμορφο τοπίο, αλλά και παρουσία κουνουπιών
• Προσέχουν τις ιστοσελίδες που συγκρίνουν προϊόντα: η σύγκριση μπορεί να τους αποπροσανατολίσει δίνοντας προσοχή όχι τόσο στα χαρακτηριστικά του προϊόντος, αλλά σε αυτά που το διαφοροποιούν από τα άλλα
• Δίνουν προσοχή στην ευτυχία των άλλων: οι εμπειρίες που προσέφεραν διασκέδαση σε άλλα άτομα είναι πιθανότερο να προσφέρουν θετικά συναισθήματα και στο ίδιο

πηγές: Carter CJ, Gilovich T (2012). Dunn EW και συν. (2011). Pchelin P, Howell RT (2014)