Προβλήματα στη σχέση

Γενικά

Όλοι οι άνθρωποι αναζητούν φιλικές και γεμάτες ικανοποίηση σχέσεις με άλλους ανθρώπους. Έχοντας αυτό υπόψη, δεν ακούγεται παράδοξο το γεγονός ότι περίπου 34% των γάμων στην Ελλάδα και 50% στις ΗΠΑ καταλήγει σε διαζύγιο; Παρότι δηλαδή υπάρχει η ανάγκη για οικειότητα, συχνά οι ανθρώπινες σχέσεις χαρακτηρίζονται από εντελώς αντίθετα στοιχεία, όπως εχθρότητα, πικρία και έλλειψη εμπιστοσύνης.

Όταν δύο άνθρωποι ξεκινούν να ζουν μαζί, μέσα στην ανάγκη τους για αγάπη και ρομαντισμό, πιστεύουν πως η σχέση τους είναι διαφορετική και πως η βαθιά τους αγάπη και αισιοδοξία, θα καταφέρουν να τη διατηρήσουν αρμονική. Στην πορεία αρκετοί διαπιστώνουν ότι δεν είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα και τις συγκρούσεις που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της συμβίωσης. Έρχονται αντιμέτωποι με δυσαρέσκεια, απογοήτευση και υπερένταση χωρίς πολλές φορές να μπορούν να προσδιορίσουν το μέγεθος του προβλήματος. Καθώς η σχέση φθείρεται μέσα σε μια ατμόσφαιρα διαψεύσεων των προσδοκιών, πτωχής επικοινωνίας και παρεξηγήσεων το ζευγάρι ίσως να αρχίσει να πιστεύει ότι ο γάμος του ήταν ένα λάθος εξ αρχής…

Από τη στιγμή που οι άνθρωποι αναζητούν να βρίσκονται «κοντά» με κάποιον άλλον άνθρωπο υπάρχουν πολλές δυνάμεις που «ενώνουν» τα δυο άτομα. Για παράδειγμα, η ικανοποίηση από το να δίνει και να λαμβάνει κάποιος αγάπη, η οικειότητα, η συντροφικότητα, η αποδοχή και η υποστήριξη, η σεξουαλική ικανοποίηση. Στη συνοχή ενός ζευγαριού εκτός από τις προσωπικές ανάγκες μπορεί να συμβάλλουν και εξωτερικές δυνάμεις, όπως για παράδειγμα οι παροτρύνσεις των γονιών και των συγγενών των συντρόφων.

Γιατί παρολαυτά η αγάπη και τα άλλα κίνητρα δεν είναι αρκετά για να κρατήσουν δύο ανθρώπους μαζί;

Μαζί με τις δυνάμεις που ενώνουν το ζευγάρι υπάρχουν και άλλες, διασπαστικές, που μπορεί να διαταράξουν τη σχέση. Αποθαρρυντικές διαψεύσεις, ακραίες παρερμηνείες και αδύναμη επικοινωνία συχνά οδηγούν στην δυσαρέσκεια και την οργή, καταστάσεις που έχουν αρνητικές συνέπειες για τη σχέση. Καταλήγουμε να μη θέλουμε να έρθουμε κοντά με τα άτομα που πλέον δεν τα πάμε καλά για λόγους όπως:

• Δύναμη και έλεγχος: ορισμένες φορές αυτό που αναζητούν οι σύντροφοι δεν είναι η οικειότητα, αλλά η δύναμη και ο έλεγχος της σχέσης. Η αγάπη δεν είναι προτεραιότητα γιατί επικεντρώνονται στην κυριαρχία, αφού αυτή τους δίνει την ικανοποίηση που αναζητούν
• Εκδίκηση: είναι φυσικό να θέλουμε να τιμωρήσουμε κάποιον που δεν μας φέρθηκε σωστά. Η παρόρμηση της εκδίκησης μπορεί να υπερνικήσει την επιθυμία για μία ζεστή, υποστηρικτική σχέση με το άτομο που ενδεχομένως μας πλήγωσε, αφού θεωρούμε ότι έχουμε το δικαίωμα να το τιμωρήσουμε
• Δικαιοσύνη: η αίσθηση της δικαιοσύνης όταν θεωρούμε ότι αδικούμαστε ή μας προσβάλουν, συχνά βρίσκεται υπεράνω των υπολοίπων αναγκών. Για παράδειγμα εάν θεωρούμε ότι ο/η σύντροφος μάς αδικεί, εμείς «έχουμε το δικαίωμα» να αντιδράσουμε όπως θέλουμε
• Ναρκισσισμός: ορισμένα άτομα είναι υπερβολικά απορροφημένα με τον εαυτό τους και ανησυχούν για τις δικές τους φιλοδοξίες. Οι νάρκισσοι αισθάνονται ανώτεροι από τους άλλους και τους βλέπουν σαν εργαλεία για να καταφέρουν τους σκοπούς τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο ναρκισσισμός ανταγωνίζεται την επιθυμία για οικειότητα και συχνά υπερτερεί έναντι αυτής
• Υπερηφάνια και Ντροπή: η οικειότητα απαιτεί ταπεινότητα και προθυμία να εξετάσουμε τα δικά μας λάθη στη σχέση. Αυτό μπορεί να είναι επώδυνο γιατί εμφανίζονται συναισθήματα ντροπής, ειδικά εάν ενδιαφερόμαστε για το άτομο που μας κριτικάρει και αισθανόμαστε ότι δικαιολογημένα το κάνει. Δε θέλουμε να ακούμε, οπότε σηκώνουμε έναν τοίχο και κρατάμε αμυντική στάση. Από την πλευρά του και ο άλλος ενοχλείται και γίνεται ακόμη περισσότερο επιθετικός οπότε κορυφώνεται μία μάχη δίχως τέλος, χάνοντας έτσι μία καλή ευκαιρία να έρθουμε κοντά
• Αποδιοπομπαίος τράγος: σε μία δυσλειτουργική οικογένεια ο σύντροφος ή το παιδί μπορεί να λάβει την ετικέτα του «κακού» και να κατηγορηθεί για όλα τα προβλήματα της οικογένειας. Αυτό επιτρέπει στα υπόλοιπα μέλη να νιώσουν καλύτερα για τους εαυτούς τους, δίνοντάς τους παράλληλα μια βολική δικαιολογία για την ένταση και δυστυχία που ζουν, αφού αποδίδουν σε κάποιον άλλον την ευθύνη
• Αλήθεια: όταν είμαστε σε αντιπαράθεση με κάποιον υπάρχει έντονα η τάση να θεωρούμε ότι έχουμε δίκιο και ο άλλος άδικο. Συχνά στα ζευγάρια που έχουν διαφωνίες εκφράζεται το «Έχω δίκο και έχεις άδικο». Φυσικά και ο άλλος σύντροφος νιώθει ακριβώς το ίδιο: «Όχι, εγώ έχω δίκιο και εσύ άδικο». Η κατάσταση αυτή καταλήγει σε μία ατελείωτη αντιπαράθεση στο όνομα της «Αλήθειας του καθενός». Με αυτή την έννοια, η Αλήθεια γίνεται ένα μπαστούνι που χρησιμοποιούμε για να χτυπήσουμε ο ένας τον άλλον!
• Ενοχοποίηση: η ενοχοποίηση έχει παράλληλη πορεία με την Αλήθεια. Είναι βολικό να κατηγορούμε τους άλλους για τα προβλήματα που έχουμε στη σχέση μαζί τους. Αυτή η στάση μάς κάνει να νιώθουμε ηθικά ανώτεροι. Επιπλέον, μας βγάζει από τη δύσκολη θέση να εξετάσουμε τη δική μας συμβολή στο πρόβλημα, συνεπώς δε χρειάζεται να νιώθουμε ενοχές αφού δε φταίμε σε κάτι. Με αυτό τον τρόπο η ενοχοποίηση του άλλου γίνεται το πρόβλημα, αφού όταν κατηγορήσουμε το σύντροφο για κάτι θα κατηγορήσει κι αυτός εμάς. Ξεκινά ένας φαύλος κύκλος αλληλοκατηγοριών, που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την επιθυμία μας για αγάπη
• Αυτολύπηση: η ενοχοποίηση συχνά πυροδοτεί την αυτολύπηση, αφού βλέπουμε τον εαυτό μας σαν το αθώο θύμα ενώ ο άλλος είναι ο «κακός» της υπόθεσης. Το περίεργο είναι ότι η θέση του μάρτυρα, ο οποίος παλεύει ηρωικά ενάντια σε όλα, δεν εγκαταλείπεται εύκολα αποδεικνύοντας ότι η αυτολύπηση παρότι επώδυνη είναι εθιστική!
• Πικρία και Θυμός: δεν είναι λάθος να νιώθουμε θυμωμένοι και φυσικά ο θυμός δεν είναι από μόνος του κάτι αρνητικό, αφού αποτελεί ένα ακόμη συναίσθημα όπως η χαρά, η λύπη κτλ. Αντίθετα, μπορεί να μας κινητοποιήσει δημιουργικά προς μια θετική κατεύθυνση. Μερικές φορές όμως γίνεται χρόνια πικρία και εχθρότητα που δηλητηριάζει τις προοπτικές της ζωής μας. Το να εγκαταλείψουμε το θυμό μπορεί να είναι δύσκολο γιατί συνδέεται με την αίσθηση αξιοπρέπειας, ταυτότητας και προσωπικών αξιών. Επιπρόσθετα, ο θυμός μπορεί να είναι συναρπαστικός, αφού ίσως να μας κάνει να νιώθουμε δυνατοί και ζωντανοί μέσα σε μία σχέση που ουσιαστικά μας απομυζεί και μας ρίχνει το ηθικό
• Ανταγωνισμός: όταν βρισκόμαστε σε ανταγωνισμό με κάποιον λέμε στον εαυτό μας ότι υπάρχουν δύο προοπτικές: να χάσουμε ή να κερδίσουμε. Φυσικά κανείς δε θέλει να χάνει, έτσι βάζουμε όλη μας την ενέργεια για να κερδίσουμε. Η επιθυμία όμως της νίκης συντηρεί τη μάχη, γιατί και η άλλη πλευρά είναι εξίσου αποφασισμένη να την κερδίσει!
• Κρυφά ζητήματα: ίσως να προτιμάμε να κρατάμε το σύντροφο σε απόσταση γιατί έχουμε κάποια κρυφή ατζέντα. Ίσως να υπάρχει κάτι που επιθυμούμε περισσότερο από την αγάπη και την οικειότητα. Για παράδειγμα εάν έχουμε έναν προβληματικό γάμο, ίσως να αισθανθούμε ότι οι εξωσυζυγικές σχέσεις είναι δικαιολογημένες

Τι μπορούμε να κάνουμε για όλα αυτά; Μπορούν να βοηθηθούν τα ζευγάρια;

Η Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία στα ζευγάρια έχει ως στόχο τον έλεγχο των δεδομένων τα οποία στηρίζουν ή αντικρούουν τις αντιλήψεις των συντρόφων γύρω από τον εαυτό τους και τη σχέση τους. Κύριοι στόχοι της θεραπείας είναι:

• η τροποποίηση των μη ρεαλιστικών προσδοκιών που αφορούν τη σχέση
• η διόρθωση των λανθασμένων χειρισμών στο «πάρε-δώσε» της σχέσης
• η χρήση διαδικασιών που μειώνουν τη διαταραγμένη αλληλεπίδραση

Ένα παράδειγμα μη ρεαλιστικών προσδοκιών θα μπορούσε να είναι ότι κάποιος από τους δύο (ή και οι δύο) θεωρούν ότι η αγάπη προκύπτει αυθόρμητα ανάμεσα σε δύο ανθρώπους και υπάρχει για πάντα με αυτόν χωρίς καμία επιπλέον προσπάθεια. Στο πέρασμα του χρόνου, το πιθανότερο σενάριο είναι αυτά τα ζευγάρια να βιώνουν μειωμένη ικανοποίηση από τη σχέση όταν συνειδητοποιήσουν ότι απαιτείται αρκετή προσπάθεια για να διατηρήσουν τη συγκεκριμένη σχέση, με αποτέλεσμα να απογοητευτούν, να είναι ανικανοποίητα και φυσικά να ξεκινήσουν τα προβλήματα.
​
​Συνοψίζοντας, εάν αυτό που αναζητούμε μέχρι τώρα στη σχέση είναι η επιβράβευση της «μάχης», τότε το κλειδί για να αλλάξουν τα πράγματα είναι μία προσωπική απόφαση που ξεκινά με το να αναρωτηθούμε: Τι θέλω περισσότερο; Τα λάφυρα της μάχης ή τα τρόπαια μιας ζεστής σχέσης με αγάπη;