Γενικευμένο Άγχος

Σχετικά

Σε μελέτη που πραγματοποίησε η ερευνητική ομάδα του πανεπιστημίου Ιωαννίνων (Σκαπινάκης και συν. 2013) προέκυψε, ότι η συχνότερη ψυχική διαταραχή στον ελληνικό πληθυσμό είναι η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή (περισσότερο δόκιμος όρος ίσως να είναι Διαταραχή Γενικευμένου Άγχους) με ποσοστό εμφάνισης 4,1%. Στις γυναίκες εμφανίζεται πιο συχνά, 5,62% έναντι 2,55% των ανδρών, ενώ στο 47,8% του δείγματος παρατηρήθηκε ότι η διαταραχή εξακολουθούσε να υπάρχει μετά την έλευση ενός έτους από την εμφάνισή της. Επιπρόσθετα, από την ανάλυση προκύπτει ότι συχνά η συγκεκριμένη διαταραχή συνυπάρχει με άλλες ψυχιατρικές δυσκολίες (πχ. κατάθλιψη).

Τι είναι η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή;

Η συγκεκριμένη διαταραχή χαρακτηρίζεται από το υπερβολικό άγχος και την ανησυχία (ανήσυχη σκέψη) που βιώνει το άτομο για μια σειρά γεγονότων ή δραστηριοτήτων για περίοδο τουλάχιστον 6 μηνών, ενώ ταυτόχρονα θεωρεί ότι είναι δύσκολο να τα ελέγξει. Οι κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την ενόχληση ή έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου σε κοινωνικές, επαγγελματικές ή άλλες δραστηριότητές του. Τέλος, το άγχος και η ανήσυχη σκέψη συνυπάρχουν με τουλάχιστον τρία από τα παρακάτω συμπτώματα:

• Νευρικότητα ή αίσθημα αγωνίας ή τεντωμένα νεύρα
• Εύκολη κόπωση
• Δυσκολία συγκέντρωσης ή αίσθημα ότι το μυαλό αδειάζει
• Ευερεθιστότητα
• Μυϊκή τάση
• Διαταραχή του ύπνου

Δηλαδή όποιος ανησυχεί έχει Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή;

Όπως προαναφέρθηκε κύριο συστατικό της Γενικευμένης Αγχώδους Διαταραχής (ΓΑΔ) είναι η υπερβολική και μη ελεγχόμενη ανήσυχη σκέψη για μια σειρά από καταστάσεις. Τα άτομα που έχουν ΓΑΔ στην ερώτηση για ποια πράγματα ανησυχούν απαντούν: «Για ποια πράγματα δεν ανησυχώ;». Η έρευνα έχει δείξει ότι οι σκέψεις των ατόμων με ΓΑΔ συχνά ξεκινούν με τη φράση: «Τι θα συμβεί αν…»:

– Τι θα συμβεί αν πάθω μια σοβαρή ασθένεια;
– Ποιος θα φροντίσει τα παιδιά μου αν πάθω κάτι κακό;
– Τι θα συμβεί αν η οικογένειά μου δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στα έξοδα νοσηλείας μου;
– Τι θα συμβεί στους οικείους μου αν πεθάνω;

Τα συνήθη θέματα της ανήσυχης σκέψης είναι αυτά που απασχολούν τους περισσότερους ανθρώπους: οικογένεια, σχέσεις, εργασία, σχολείο, υγεία και θέματα οικονομικής φύσεως. Επιπρόσθετα, τα άτομα με ΓΑΔ ανησυχούν και για θέματα ήσσονος σημασίας (πχ. ποιο βιβλίο θα διαβάσουν). Έχουν επίσης την τάση να ανησυχούν για λιγότερο πιθανά ή απώτερα μελλοντικά γεγονότα (πχ. για το πώς θα πληρώσουν το πανεπιστήμιο του αγέννητου ακόμη παιδιού τους).

Η ποιότητα ζωής τους συχνά περιγράφεται ως κακή, επειδή δε ζουν το παρόν αλλά το μέλλον. Για παράδειγμα, μπορεί να μην ευχαριστηθούν (τώρα) τη γιορτή που έχουν διοργανώσει, εξαιτίας της ανησυχίας τους για το καθάρισμα του χώρου μετά (μέλλον).

Πώς λειτουργεί η ΓΑΔ;

Σύμφωνα με το γνωστικό μοντέλο της ΓΑΔ, οι προσωπικοί στόχοι του ατόμου, οι αξίες, τα θέματα που το απασχολούν και τα γεγονότα της καθημερινότητας καθορίζουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η ανησυχία. Στο πλαίσιο αυτό δημιουργούνται αυτόματες παρεισφρέουσες σκέψεις απειλής και αβεβαιότητας, οι οποίες αφορούν το μέλλον. Οι σκέψεις είναι δύσκολο να ελεγχθούν και με τη σειρά τους μπορεί να πυροδοτήσουν μια σπειροειδή ανήσυχη σκέψη, η οποία εμφανίζεται με τον ακόλουθο τρόπο:

Ένα σχόλιο του προϊσταμένου ακολουθείται από αγχώδη σκέψη:
«Μάλλον σκέφτεται ότι δεν κάνω καλά τη δουλειά μου».
Το σώμα αποκρίνεται στη σκέψη με
Αυξημένη μυϊκή τάση,
η οποία δημιουργεί μια άλλη ανήσυχη σκέψη:
«Μπορεί να με απολύσει».
Η σκέψη αυτή προκαλεί ένα αρνητικό συναίσθημα:
Άγχος/Εξουθένωση/Μείωση ηθικού.
Το αρνητικό συναίσθημα παράγει άλλες αγχώδεις σκέψεις:
«Είμαι μια σκέτη αποτυχία και δε θα μπορέσω ποτέ να παρέχω στην οικογένειά μου τα απαραίτητα».

Τα άτομα με ΓΑΔ προβλέπουν διαρκώς αρνητικές συνέπειες στις καταστάσεις και χρησιμοποιούν την ανήσυχη σκέψη ως στρατηγική για να προφυλαχθούν από αυτές: «η ανησυχία μού είναι χρήσιμη γιατί βοηθά στη λύση των προβλημάτων μου». Λόγω διαστρεβλώσεων που υπάρχουν στον τρόπο σκέψης, η διαδικασία δεν καταλήγει σε θετική αξιολόγηση της πραγματικότητας με αποτέλεσμα να ανατροφοδοτούνται συνεχώς οι απειλητικές σκέψεις και η ανησυχία.

Πώς αντιμετωπίζεται;

Η Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι προσφέρει σημαντική βοήθεια σε άτομα με ΓΑΔ. Στόχος της θεραπείας είναι η μείωση της συχνότητας, της διάρκειας και της έντασης των ανήσυχων σκέψεων, πράγμα το οποίο θα οδηγήσει και στη μείωση των σκέψεων και του γενικευμένου άγχους. O θεραπευτής και o θεραπευόμενος λειτουργούν συνεργατικά ώστε να τροποποιηθούν οι δυσλειτουργικές πεποιθήσεις και στρατηγικές που μέχρι τώρα χρησιμοποιούνται, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής του ατόμου. Η παρέμβαση επικεντρώνεται στους εξής άξονες:

• Αναγνώριση των ανήσυχων σκέψεων αποτελεί το πρώτο βήμα στη θεραπευτική διαδικασία. Το άτομο χρειάζεται να μάθει να αναγνωρίζει τις σκέψεις του, πριν ακόμη ξεκινήσει την προσπάθεια να τις μειώσει.
• Η μειωμένη ανοχή που δείχνει το άτομο στην αβεβαιότητα είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της διαταραχής. Συνεπώς η εκπαίδευση στην ανοχή της αβεβαιότητας, αποτελεί σημαντική παράμετρο για τη  θεραπεία
• Επιπρόσθετα, θα χρειαστεί να αναδομηθούν οι πεποιθήσεις του ατόμου για την ανησυχία
• Ένα ακόμη βήμα είναι η εκπαίδευση στην επίλυση προβλημάτων, τεχνική η οποία δίνει τη δυνατότητα στο θεραπευόμενο να αντιμετωπίζει τα προβλήματά του με λειτουργικό τρόπο
• Όσον αφορά τις σωματικές αντιδράσεις, οι μέθοδοι χαλάρωσης αποτελούν έναν χρήσιμο εργαλείο για την διαχείρισή τους

Συνοψίζοντας, η Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία θεωρείται ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα αντιμετώπισης που μπορεί να προσφέρει, τουλάχιστον, ανάλογα θετικά αποτελέσματα με τη φαρμακοθεραπεία.