Διαταραχή πανικού και Αγοραφοβία

Τι είναι η διαταραχή πανικού;

Η διαταραχή πανικού χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού, σε συνδυασμό (τουλάχιστον για διάστημα ενός μήνα) με την επίμονη ανησυχία ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να εμφανιστούν κι άλλες κρίσεις και την αλλαγή της συμπεριφοράς στην καθημερινότητα του ατόμου.

Τι είναι η κρίση πανικού;

Η κρίση πανικού αναφέρεται σε μια ξαφνική εμφάνιση έντονου φόβου ή δυσφορίας που κλιμακώνεται σε διάστημα λίγων λεπτών, κατά τη διάρκεια της οποίας παρουσιάζονται συμπτώματα όπως:

• Εφίδρωση
• Αίσθημα παλμών
• Έντονος τρόμος ή τρεμούλα
• Αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας
• Αίσθημα πνιγμονής
• Δυσφορία ή πόνος στο θώρακα
• Ναυτία ή κοιλιακή ενόχληση
• Αίσθημα ζάλης
• Τάση για λιποθυμία
• Φόβος θανάτου
• Ρίγη ή αίσθημα ζέστης
• Φόβος απώλειας ελέγχου
• Παραισθησίες (μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα)
• Παραποιημένη αντίληψη του περιβάλλοντος ή του εαυτού (αποπραγματοποίηση ή αποπροσωποποίηση).

Οι κρίσεις πανικού χαρακτηρίζονται από το γεγονός ότι:

• παρουσιάζονται απροσδόκητα και ξαφνικά, παρότι υπάρχουν συγκεκριμένες καταστάσεις που τις πυροδοτούν
• δημιουργούν ανησυχία για τα σωματικά συμπτώματα
• συνοδεύονται από καταστροφικά σενάρια
• το άτομο υιοθετεί στρατηγικές για να τις αποφύγει

Τι είναι η αγοραφοβία;

Σε κάποιες περιπτώσεις η διαταραχή πανικού συνοδεύεται με αγοραφοβία. Η έννοια της αγοραφοβίας προσδιορίζεται ως το έντονο άγχος του ατόμου όταν βρίσκεται σε μέρη ή καταστάσεις από τα οποία είτε η φυγή είναι δύσκολη, είτε μπορεί να μην υπάρχει διαθέσιμη βοήθεια σε περίπτωση εκδήλωσης των συμπτωμάτων πανικού ή άλλων καταστάσεων που μπορεί να φέρουν το άτομο σε αμηχανία. Οι φόβοι παρουσιάζονται σε καταστάσεις όπως:

• χρήση δημοσίων μέσων μεταφοράς (δε θα έχει διαφυγή/βοήθεια)
• παρουσία σε ανοιχτούς χώρους (δε θα έχει βοήθεια)
• παρουσία σε κλειστούς χώρους (δε θα έχει διαφυγή)
• να στέκεται στην «ουρά»  ή να βρίσκεται ανάμεσα σε πλήθος (δε θα έχει διαφυγή)
• να είναι μόνος στο σπίτι (δε θα έχει βοήθεια)

Συνέπειες της διαταραχής πανικού και της αγοραφοβίας

Η συναισθηματική δυσφορία έχει ως αποτέλεσμα είτε το άτομο να αποφεύγει πλήρως τις αγχογόνες καταστάσεις (να μη βγαίνει από το σπίτι, να μην πηγαίνει σε θέατρα, να μην κάνει ταξίδια κ.ά.), είτε να τις υπομένει με εμφανή ενόχληση, συχνά αναζητώντας την παρουσία ενός τρίτου προσώπου. Μερικές φορές οι καταστάσεις αυτές συνοδεύονται από κατάθλιψη, ή άλλες διαταραχές που σχετίζονται με την κατάχρηση ουσιών (αλκοόλ, κάπνισμα).

Πόσο συχνά εμφανίζεται η διαταραχή πανικού;

Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (Σκαπινάκης και συν. 2013) η διαταραχή πανικού φαίνεται να αφορά το 1,9% του ελληνικού πληθυσμού, ενώ στη διεθνή βιβλιογραφία φαίνεται ότι 10%-33% των ανθρώπων έχουν πάθει κάποια κρίση πανικού σε διάστημα ενός έτους. Όπως προκύπτει από δευτερογενή ανάλυση της μελέτης, το 1,6% του ενήλικου πληθυσμού παρουσιάσει υποκλινικά συμπτώματα. Για άγνωστους λόγους η διαταραχή παρουσιάζεται συχνότερα στις γυναίκες (2,6%) από ότι στους άνδρες (1,2%), σε αναλογία 2:1.

Υπάρχει λύση για τη διαταραχή πανικού και την αγοραφοβία;

Συχνά τα άτομα που έρχονται αντιμέτωπα με τον πανικό έχουν επισκεφτεί πολλές φορές ιατρούς, νοσοκομεία και άλλες δομές περίθαλψης στην προσπάθειά τους να λάβουν τη σωστή διάγνωση και θεραπεία. Η Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία προτείνεται για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης δυσκολίας από τα εθνικά συστήματα υγείας χωρών όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ. Πρόκειται για μια βραχείας μορφής ψυχοθεραπεία κατά τη διάρκεια της οποίας πραγματοποιείται παρέμβαση σε πολλαπλά επίπεδα. Ο θεραπευτής με το θεραπευόμενο δουλεύουν συνεργατικά σε θέματα που αφορούν τη συμπεριφορά, τις σκέψεις που υποβόσκουν και συντελούν στη δημιουργία των κρίσεων, αλλά και τις διεργασίες εκείνες που συντηρούν τη διαταραχή. Ερευνητικά δεδομένα τεκμηριώνουν την αποτελεσματικότητα της θεραπείας αλλά και τη διατήρηση των αποτελεσμάτων σε βάθος χρόνου.

Στα πλαίσια της γνωστικής συμπεριφορικής παρέμβασης για τη διαταραχή πανικού και την αγοραφοβία, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και η ψυχοθεραπεία μέσω εικονικής πραγματικότητας.